Моветон - што гэта? З мінулага дня да цяперашняга

Мова - гэта практычна жывое істота са сваім характарам, менталітэтам, звычкамі ... Ён расце, мяняецца, нешта сыходзіць незваротна, а нешта і ўспамінаецца зноў.

Моветон - што гэта?

Усім вядома, што ў царскай Расіі быў папулярны французскую мову, як у нас цяпер англійская. Тады без веды французскага было цяжка круціцца ў грамадстве. Бо людзі не толькі непасрэдна казалі, жартавалі, абменьваліся жартамі і страшнымі таямніцамі на гэтай мове, але таксама выкарыстоўвалі мноства вытворных слоў.

"Mauvais ton» (фр.) - дрэнны тон, у рускай інтэрпрэтацыі гучала як "моветон". Што гэта? Уласна, пераклад слова не пацярпеў: моветоном называлі дрэнныя манеры, няўменне весці сябе ў грамадстве, дрэннае выхаванне.

Карысталіся гэтым словам вельмі часта: "Ах, у яе зноў банты ў прычосцы - гэта моветон!" Часта моветоном называлі чалавека, які валодае ўсімі вышэйпералічанымі недахопамі: "О! Наш Васіль Пятровіч - поўны моветон!" У ролі назоўніка слова "моветон" (што гэта, мы ўжо высветлілі) схіляецца па склонах, што лагічна.

Гэтае слова нярэдка сустракаецца ў творах вялікіх класікаў, напрыклад, у Гогаля ў "Рэвізору" (характарыстыка суддзі Ляпкина-Тяпкина). Многія нават лічаць, што менавіта Мікалай Васільевіч ўвёў у свецкі лексікон тэрмін "моветон" - гэта з яго лёгкай рукі рукі без пальчатак сталі моветон, а не проста непрыстойнымі.

Куды пайшоў моветон?

Назад, у Францыю, разам з эмігрантамі, які ўцякае ад Савецкай улады. Гэтае слова, як і многія іншыя, здрадзілі анафеме як перажытак царызму. Рабочыя і калгасніцы не прынялі моветон, ім было не да гэтых французскіх пяшчот. Хоць ён усё-ткі пратачыўся да нас нават праз творы савецкіх аўтараў, дзе гучаў выключна іранічна, прычым высмейвалі з дапамогай гэтага тэрміна адразу ўсю інтэлігенцыю і свецкае грамадства заадно.

І няхай мы думаем пра моветон, што гэта новае слоўца, на самай справе ішло яно да нас доўгія гады і зведала на сваім шляху нямала рэпрэсій.

Комільфо - моветон

Такім чынам, мы з вамі разабраліся, што азначае слова "моветон". Але разам з ім да нас прыйшло выраз "комільфо", бо ім нельга адзін без аднаго, хоць і каштуюць яны па розныя бакі барыкад.

Comme il faut у перакладзе з французскага азначае "як павінна", "як трэба", "як трэба".

Гэтае слова раўнацэнна выкарыстоўваецца і як прыметнік у значэнні "прыстойны", "вытанчаны", "правільны", а таксама як прыслоўе - у значэнні "як належыць", "як трэба", "як павінна быць". Гэта значыць вы можаце быць комільфо чалавекам, а можаце і паводзіць сябе комільфо.

Яно сустракаецца гэтак жа часта ў класічных творах у шматлікіх аўтараў, лічыцца, што Леў Талстой вельмі любіў гэты тэрмін.

Паняцце "комільфо" вярнулася да нас ужо ў дзевяностыя гады ХХ стагоддзя, і стала асацыявацца з вакол новых рускіх дзякуючы аднайменнай тэлеперадачы, якая рэкламавала дарагія тавары. Першапачаткова прамая супрацьлегласць моветон - бонтон (bon ton (франц.)) - добры тон. Але гэтае слова неяк зусім не прыжылося ў сучаснай беларускай мове. Хоць раней яго выкарыстоўвалі і ў складзе прыметніка - бонтонный - і нават дзеяслова - бонтонить.