"Сарынь на кичку". Што азначае "Сарынь на кичку"?

Руская мова цікавы тым, што ўбірае на працягу многіх стагоддзяў культуру народаў самых розных нацыянальнасцяў. Шмат усякага незразумелага і невытлумачальнага ёсць у ім. Напрыклад, як паўстала слова "Ура!", Якое проста кідала і кідае ў жах ворагаў, калі рускае войска адважна ўстае супраць іх? А дзіўная фраза "Сарынь на кичку!" - што значыць яна? І адкуль прыйшло ў рускую прамову гэтак дзіўны выраз?

Данскія казакі і "Сарынь на кичку!"

Барыс Алмазаў - нашчадак данскіх казакоў, мастацтвазнаўца і знакаміты бард - сцвярджае, што "Сарынь на кичку" не што іншае, як ваенны кліч казакоў з Дона, які прыйшоў да іх ад полаўцаў або, інакш кажучы, Саров. А так як русіфікаваным Данское насельніцтва стала шмат пазней, то першапачаткова яго склад быў даволі змяшаным. Прычым у большай частцы казачых родаў, званай сарынью, пераважалі рэшткі полаўцаў.

Калі разглядаць гэты выраз у дадзеным ракурсе, то варта прывесці прыклад баявога палавецкага кліча "Сары аб кичкоу!", Што азначае "Полаўцы, наперад!" Выказаўшы здагадку, што перайначаны на рускі манер кліч будзе гучаць як "Сарынь на кичку!", Пераклад гэтай фразы ў такім выпадку будзе ідэнтычным - "Полаўцы, наперад!".

Сцяпан Разін і баявы кліч яго апалчэнцаў

Вядома з гістарычных крыніц, што менавіта з гэтымі словамі ў бой кідаліся ваякі Сцяпана Разіна. Барыс Алмазаў паказвае, што гэта было не так сабе. Бо і сам Стёпка меў бацькі "бусурманской веры", а вось больш дакладныя дадзеныя пра ягонае веравызнанне і нацыянальнасці да нашых сучаснікаў не дайшлі.

Паступова кліч "Сарынь на кичку" страціў свой першапачатковы сэнс і стаў выкарыстоўвацца проста для ўзняцця людзей у атаку, падобна таму, як крык "Ура!" правакуе наступ на ворагаў.

Сёння гэта выраз яшчэ працягвае дзе-нідзе існаваць, і забыта начыста, адкуль бяруцца карані ў яго. Проста баявы кліч, які павінен падняць на ногі супляменнікаў, аповесці іх у бой, распаліць смагу барацьбы, бітвы.

Віктар Конецкий аб той баявы кліч данскіх казакоў

Крыху інакш кажа пісьменнік Віктар Конецкий. Разважаючы на тэму, што азначае "Сарынь на кичку!", Ён так вызначае слова "сарынь": утворанае ад "смецце" з даданнем суфікса "-ынь" (прыклады: теплынь, палын), яно выступае сінонімам "галота", "ўбогія "," прымусовыя "," чэрнь ". Пазней слова "сорынь" стала пісацца як "сарынь". Гэта тлумачэнне пацвярджае і слоўнік Даля.

"Кичкой" па вызначэнні Конецкого называюць нос плавальнага сродкі - судна альбо баркі. А так як у карме судна звычайна размяшчаўся гаспадар, у якога і захоўваліся каштоўнасці, то разбойнікі ў першую чаргу спрабавалі дабрацца менавіта да яе. Каб не праліваць лішняй крыві, яны нібыта аддавалі загад: "Сарынь, на кичку!" Значэнне яго тлумачылася так: "Галота, хутка ўсё на нос баркаса! Не замінайце нам рабаваць тлустага!"

Бяззбройныя Асначы звычайна з гатоўнасцю падпарадкоўваліся камандзе, так як лічылі флібусцьераў вызваліцелямі, якія здзяйсняюць правасуддзе - караюць злых прыгнятальнікаў.

Вядома, здараліся такія непрадбачаныя сітуацыі, калі галота і чэрнь, якім быў аддадзены загад пакінуць свайго «пана» на разарванне разбойнікаў, адмаўляліся слухацца. У такіх выпадках непаслушэнства караць страшнай смерцю. Гэта значыць, кліч разбойнікаў выступаў як бы ў ролі папераджальнага стрэлу: хочаш выжыць - на кичку, хочаш смерці - абараняй свайго "тоўстага"!

Гераіня кнігі Осеевой ў "барацьбе за праўду"

Цікава тлумачыць, што значыць "сарынь на кичку", гераіня рамана Валянціны Осеевой Дзінка. Яна сцвярджае, што гэта чароўнае заклён ад ворагаў, а ў яго незразумеласці як раз і хаваецца асаблівая сіла. І той, хто крычыць гэтыя словы, становіцца не толькі адважны і бясстрашны, але і непрыступны.

Таму дзяўчынка кідаецца ў бой за свайго сябра з такім адчаем і упэўненасцю - бо ёй вядомая чароўная сіла загаворы, якое яна люта усклікае, наносячы ўдары супернікам. Пазней яна паведамляе свайму сябру, што зусім нічога не баялася, ды і баяцца не было чаго, бо яна паспела крыкнуць вядзьмарскія цудадзейныя слова. А з імі не раз перамагаў сам Сцяпана Разіна, аднаўляючы справядлівасць, адбіраючы ў багацеяў несправядліва нажытае і вызваляючы бедных Асначоў ад непасільнай працы.

У вачах маленькай дзяўчынкі Сцяпан Разін быў самым сапраўдным народным героем, яна яго амаль абагаўляла, ідэалізаваць. Таму-то так часта дзяўчынка сядзела ў адзіноце на скале, які і называўся ў гонар Разіна. І калі ёй было асабліва туга, Дзінка люта сціскала свае маленькія кулачкі і шаптала пад нос сабе загавор. І рабілася ёй ад гэтага спакайней, у душы зараджалася упэўненасць, што праўда пераможа. Як яна сама прызнавалася, словы гэтыя надавалі ёй дзіўную сілу і веру ў сябе.

Іншыя варыянты тлумачэнняў

Існавалі і іншыя пераклады гэтага фразеалагізма. Напрыклад, некаторыя сцвярджаюць (па неправераных дадзеных), што сарынью называлася адно з мардоўскіх плямёнаў, а кичкой клікалі залатое месца. Адсюль выцякае, што кліч меў такой сэнс: "супляменнікаў, наперад па золата!"

У рускай літаратуры часта выраз "Сарынь на кичку!" выкарыстоўваецца для таго, каб зрабіць гаворка герояў вобразна, ярчэй. Напрыклад, да яе звяртаўся Шушкин, характарызуючы героя свайго Захарыча, які ўжываў дадзены выраз для тлумачэнні рэвалюцыйнага перавароту ў Расіі.

Аляксей Слаповский сцвярджае, што гэты кліч, які страціў першапачаткова закладзены ў ім сэнс, ператварыўся ў "нешта мужчынскае, мужыцкі, моцнае, адчайнае і разбойны".

Чукоўскі пра мову і цюркскай уплыве на яго

Чукоўскі горка наракаў на тое, што азіяцкі кліч груба перапыніў працэс станаўлення рускай культуры. Як быццам бы рускую мову немагчымы без цюркскіх, грэчаскіх, старажытнагабрэйскіх, індыйскіх каранёў ... як бы нам таго ні хацелася, але ізаляваць гаворка расейцаў ад ўліванні ў яе замежных слоў і выразаў нікому не ўдасца. І таму выхад з гэтага становішча толькі адзін: раскопваць карані, пазнаваць этымалогію тых ці іншых слоў і фразеалагізмаў для таго, каб зрабіць іх ўжыванне найбольш дарэчнымі, правільнымі. А аддзяліць, ізаляваць рускую мову ад уплыву іншых моў - справа немагчымае, няўдзячная і нават шкоднае.