Смецце - гэта ... Вызначэнне, сінонімы, прыклады ужывання

Што такое смецце, ведае практычна кожнае дзіця ў любой краіне свету - гэта адна з катэгорый адходаў жыццядзейнасці людзей. І хай не такімі словамі, але растлумачыць значэнне гэтага тэрміна зможа любы. А вось што значыць смецце, чым ён адрозніваецца ад смецця, ведае далёка не кожны. Больш за тое, хоць гэтыя словы і здаюцца аднакарэннымі - гэта вельмі распаўсюджаная памылка. Такім чынам, варта разабрацца з назоўнікам "смецце": адкуль яно ўзнікла і ў якіх словазлучэннях і фразеалагізмы ўжываецца часцей за ўсё.

этымалогія тэрміна

Перш чым даведацца, смецце - гэта што такое, важна звярнуцца да паходжання гэтай назвы. Так «прабацькам» гэтага тэрміна, згодна слоўніку М. Фасмера, стала слова «срать» (спаражняцца).

Што тычыцца тэрміна «смецце», то яно мае зусім іншае паходжанне, і хоць і з'яўляецца найбольш часта выкарыстоўваным сінонімам, але не належыць да аднакарэнныя словы для дадзенага назоўніка.

Па класічнай версіі гэта назва з'яўляецца вытворным ад назвы «бусор» ( «бусырь» або «бусорь») азначае ў цюркскіх мовах «хлам ці старыя рэчы».

Таксама распаўсюджаны і іншыя тэорыі аб паходжанні дадзенага слова. Да прыкладу, некаторыя мяркуюць, што яно магло адбыцца ад грэцкага тэрміна mouds (апаганьванне, забруджванне) або ад древнеирландского - mosach (нячысты), нават ад нижненемецкого - mussig (брудны).

Смецце - гэта што такое? Словазлучэнні з гэтым назоўнікам

У расійскім жа мове словам "смецце» называюць дробны сухі смецце, абрэзкі, пілавінне, трэскі, часам пыл. Гэта значэнне з'яўляецца асноўным. Між тым, часта дадзеная назва ўжываецца і ў пераносным сэнсе, калі кажуць пра нейкую дробязі ці пра што-то спрэс пазбаўленым каштоўнасці.

Старажытнасць і распаўсюджанасць гэтага назоўніка ў народзе спрыялі таму, што ў прамовы шырока выкарыстоўвалася далёка не адно словазлучэнне са словам «смецце».

Так смеццевае вядро ў продкаў называлася пустазельным, а сама сметнік - пустазельнай ямай. Дрэннае справа - пустазельным справай, а курыца ў славян часта лічылася пустазельнай птушкай з-за яе звычкі шукаць сабе пражытак сярод накідалі смецця ў хляве або ў двары.

Іншыя значэнні гэтага паняцця

Таксама існуе нямала іншых значэнняў слова «смецце».

• Гэта чатыры абрэвіятуры (Пасведчанне аб нараджэнні чалавека; Пасведчанне аб рэгістрацыі транспартнага сродку; назва адной з эстонскіх палітычных партый - Саюз Айчыны і Res Publica і Севастопальскі абарончы раён, знішчаны ў часы Вялікай Айчыннай вайны).
• Ёсць некалькі геаграфічных назваў Смецце. Так называюць заліў Байкала, адну з расійскіх вёсак, тры ракі (у Расіі, Францыі і Вялікабрытаніі), а таксама адну з французскіх камун.
• Набадраў або смецце - гэта назвы глебы ў пустынях Цэнтральнай Азіі.
• Таксама імя Фернанда Смецце насіў вядомы гітарыст і кампазітар XIX ст., Які нарадзіўся ў Іспаніі.
• Часта гэты тэрмін суадносяць з ангельскай абрэвіятурай COP (Constable On Patrol - перакладаецца як "канстэбль на пасту"). І хоць гучыць яно зусім па іншаму - [кап], з-за вонкавага падабенства гэтыя назвы з'яўляюцца міжмоўнай омографами (аднолькава пішуцца, гучаць і азначаюць розны).

Сінонімы да слова

Найбольш часта ўжывальныя сінонімы да тэрміна «смецце» - гэта смецце, хлам, пыл, рыззё, труха, бруд, прах, ашмоцьцем і адкіды.

Фактычна, усе назоўнікі, якія азначаюць якія-небудзь адходы, могуць выкарыстоўвацца ў якасці сінонімаў для гэтай назвы.

Тэрмін «смецце»: аднакарэнныя словы

Перш за ўсё варта развеяць міф аб некаторых назоўнікаў, якія па няведанні часам прымаюць за аднакарэнныя са смеццем. У першым пункце было расказана, чаму «смецце», хоць і з'яўляецца сінонімам, але не адносіцца да аднакарэнныя да тэрміна «смецце».

Сярод іншых падобных - назоўнік «сварка» (разлад, варожасць). Так вытворныя ад яе дзеясловы «сварыцца» і «пасварыць» часам блытаюць з аднакарэннымі да смеццю - «сориться» і «насорить». Аднак смецце і сварка ніяк паміж сабою не звязаныя, хоць і вельмі падобныя паміж сабой.

Таксама ў рэдкіх выпадках памылкова аднакарэнныя лічаць назоўнік «сорорат» (жаніцьба на сёстрах жонкі), якое адбылося ад лацінскага тэрміна soror - сястра.

У вось "пустазелле", "пустазельнай" і ўсе вытворныя ад іх словы з'яўляюцца аднакарэннымі для "смецця". Акрамя таго, да такіх тэрмінаў ставяцца "парушынка" і "засор", а таксама падобныя ім прыметнікі і дзеясловы.

Цікава, што ў замежных мовах ёсць аналагічныя "смеццю" назвы, якія нават гучаць вельмі падобна. У латышскай гэта sãrni (адходы), у грэцкім - skor (бруд), а ў нижненемецком - scharn (гной).

Чаму ўзнікае памылка ў напісанні слова

Нягледзячы на тое што ў гэтым тэрміне ўсяго адзін склад, які складаецца з трох літар (дзве зычныя і адна галосная паміж імі), некаторыя так і не ведаюць, як пішацца слова «смецце» правільна.

Найбольш частая памылка, якую дапускаюць у гэтым назоўнікаў, - падвойнае «з»: сварак. Характэрна, што большасць тэкставых рэдактараў не выпраўляе дадзеную промах, паколькі ўспрымаюць назоўнік за родны склон множнага ліку слова «сварка». Аднак варта выразна запомніць, што тэрмін "смецце" заўсёды пішацца з адной літарай «з», а калі іх дзве - значыць гэта слова паходзіць ад "сваркі", а значыць мае зусім іншае значэнне.

Фразеалагізмы са словам «смецце»

Найбольш вядомая ідыёмы з гэтым назоўнікам: "Не вынось смецце з хаты». Яе значэнне: захоўваць усе хатнія праблемы ўпотай ад навакольных, не ўмешваючыся іх у свае сямейныя праблемы.

Аднак у часы свайго ўзнікнення гэты фразеалагізм меў некалькі іншае значэнне. Да нашых дзён ён дайшоў у скарочаным варыянце, паколькі ў даўніну славяне казалі так: "Не вынось смецце з хаты, калі сонца села». Гэта было звязана з іх верай у тое, што ноч - гэта доля дрэнных учынкаў, а значыць, усе свае справы трэба тварыць пры святле дня.

Акрамя гэтага, славяне шчыра верылі, што смецце валодаў асаблівай сілай і з яго дапамогай вядзьмаркі могуць прычыняць бяды людзям, выкінуць яго. Таму яго калі і выносілі, што крыху ўдзень, калі паскуддзе была бездапаможнай, і пакідалі далёка ад свайго жылля - каб ведзьмаў было складана адшукаць яго для сваіх цёмных рытуалаў.

Гэтая вера ў магічныя ўласцівасці смецця была адлюстравана ў многіх старадаўніх прыказкі, якія перасцерагалі ад таго, каб выносіць яго з хаты.

Вось толькі некаторыя з іх.

• Смецце змятаецца пад лаўку, а спальваецца ў печы.
• Хатку меці, а смецце пад парог паклажы.
• Меці, меці, а смецце на вуліцу не выкідаць.
• Ня смяці хлеба дробак - грэшна.

Дарэчы, даволі распаўсюджаны ва ўсе часы быў фразеалагізм з вытворным дзеясловам - «смяціць грашыма» (марнаваць іх дарма).

Нягледзячы на старажытнасць назоўніка "смецце", яно і сёння не выйшла з ужытку ў расейцаў. Аднак зараз яго выкарыстоўваюць у сваёй прамове людзі не так ужо часта, як гэта было ўсяго сто гадоў таму. Магчыма, гэта звязана са з'яўленнем велізарнай колькасці іншых больш сучасных і яркіх тэрмінаў для наймення смецця. Затое фразеалагізм "выносіць смецце з хаты" і па гэты дзень неверагодна папулярны і выкарыстоўваецца значна часцей, чым само слова "смецце".