Мастацтва і забавыЛітаратура

"Адзін дзень Івана Дзянісавіча": кароткі змест. "Адзін дзень Івана Дзянісавіча", Салжаніцын

Былі ў гісторыі савецкай літаратуры творы, якія выдаваліся масавымі накладамі, а потым станавіліся раптам забароненымі. Спачатку іх проста канфіскоўвалі з бібліятэк, а затым пачыналася паляванне за ўжо надрукаванымі экземплярамі. Потым станавілася рызыкоўным валодаць машынапіснага копіяй (сродкаў светлавога тыражавання накшталт ксераксаў тады амаль не было, а за якія былі на прадпрыемствах ўсталёўваўся строгі кантроль). У рэшце рэшт, буйна рызыкаваў нават той, хто, прачытаўшы аднойчы аповяд або аповесць, у сілу сваіх вербальных здольнасцяў спрабаваў вусна выкласці хоць бы іх кароткі змест. «Адзін дзень Івана Дзянісавіча» - адно з такіх твораў.

задума

У 1951 годзе ў Аляксандра Ісаевіча паспеў творчы задума аповеду, прачытаўшы які, жыхары СССР змаглі б было меркаваць аб умовах і дэталях побыту зняволеных-вязьняў. Справа была ў Паўночным Казахстане, дзе будучы нобелеўскі лаўрэат адбываў тэрмін. Ад світання (пад'ём быў усталяваны ў пяць раніцы) і да адбою галоўны герой пражываў цэлае жыццё, поўную трывог, прац, рызыкі і нягод. Такі быў, у сутнасці, план твора і яго кароткі змест. «Адзін дзень Івана Дзянісавіча» апісваў працоўныя будні аднаго чалавека з шматмільённай «працоўнай арміі», каваць эканамічная магутнасць савецкага рэжыму. Менавіта гэтыя «зэка» стваралі вялікую долю валавога прадукту Краіны Саветаў нароўні з бяспраўным і прыніжаным сялянствам, абрабаваным і вечна галодным. Аб калгаснікаў у гэтай аповесці таксама разважае галоўны герой, наіўна дзівячыся імкненню вярнуліся з вайны франтавікоў пазбегнуць сумнай рабскай долі і ўладкавацца на любую працу удалечыні ад роднай вёскі, пажадана ў горадзе. Зрэшты, у зняволеных жыццёвыя рэаліі былі больш сурова, чым у работнікаў самага беднага калгасу. Аповяд існаваў тады толькі ва ўяўленні пісьменніка, на паперу ён яго перанёс пазней, у Разані, дзе вызваліўся А. І. Салжаніцын пасяліўся ў 1957 годзе.

злосць дня

У 1959 годзе Савецкі Саюз змагаўся не толькі з сусветным імперыялізмам, але і з перажыткамі валюнтарызму, сталінізму і іншымі «ізмамі», які замінае паступальнаму руху да светлай будучыні. Так атрымалася, што напісаны былым зняволеным аповяд быў аднесены да літаратуры, якая знаходзіцца на той момант, выяўляючыся сучаснымі тэрмінамі, у «трэндзе» або «мэйнстрыму». Ён не задумваўся пісьменнікам як спосаб дамагчыся славы або поспеху, але ў дадзеным выпадку мела месца простае шанцаванне. Кіраўнік партыі і дзяржавы Н. С. Хрушчоў сваёй прамовай на XXII з'ездзе КПСС забіваў апошнія цвікі ў вечка труны сталінізму (прынамсі, ён так лічыў), рыхтуючы вынас цела былога правадыра з Маўзалею. Менавіта тады аўтар рызыкнуў прадставіць свой твор на суд Ганны Самойлаўна Берзер, рэдактара аддзела прозы папулярнага часопіса «Новы свет». Яна пайшла з рукапісам да галоўрэду Твардоўскага і выклала яму кароткі змест апавядання «Адзін дзень Івана Дзянісавіча», змяніўшы прозвішча пісьменніка на Разанскі. Трапленне ў мэту было, здавалася, стопрацэнтным, аднак рызыка ўсё ж не выняткоўваўся.

Цяжкі шлях рукапісы

На першы погляд твор цалкам адказвала лініі партыі, якая была абвешчана на XX, XXI і XXII з'ездах, асудзіла «перагібы». У 1961 году таўраваць Сталіна было модна, але ўсё роўна трэба было «захоўваць прыстойнасць у кожным бязладдзі». А. Твардоўскі, сам, будучы майстрам пяра, высока ацаніў мастацкія якасці аповесці і даў ёй высокую ацэнку, а затым перадаў рукапіс сваім субратам па цэху, выклаўшы папярэдне кароткі змест. «Адзін дзень Івана Дзянісавіча» прачыталі Эрэнбург, Маршак, Паўстоўскі, Федзіна і Чукоўскі, якія таксама выказалі захапленне. Справа была за малым: заручыцца падтрымкай галоўнага літаратурнага крытыка - самага Мікіты Сяргеевіча. Першы сакратар, звычайна вельмі заняты, на гэты раз паставіўся да просьбы членаў саюза пісьменнікаў СССР ўважліва. Яго хвалявала не толькі кароткі змест. «Адзін дзень Івана Дзянісавіча», пераказ якога з вуснаў Фадзеева зацікавіў савецкага лідэра, быў прачытаны, ацэнены і ўхвалены.

поспех

Такім чынам, адзінаццаты (лістападаўскі) нумар «Новага свету» 1962 гады з салжаніцынскага тэкстам пайшоў у тыраж. 96 900 часопісаў былі змецены з прылаўкаў кнігарань і шапікаў Саюздруку. Рушыў услед 25-тысячнага дадатковы выпуск, але і ён не наталіў смагі згаладалых па суровай праўдзе савецкіх людзей. Кароткі змест кнігі «Адзін дзень Івана Дзянісавіча» выкладалася ў курылках і на кухнях, цытавалася шэптам (мала хто верыў ва ўсёдазволенасць), а часам і ў поўны голас (найбольш смелымі прыхільнікамі партыйнай дэмакратыі). У студзені наступнага года «Роман-газета» пабіла рэкорд масавасці і выйшла 700-тысячным накладам, надрукаваўшы усё тую ж аповесць. Яшчэ сто тысяч чытачоў дадало аўтару выдавецтва «Савецкі пісьменнік», выпусціўшы асобны том. Нават у самой якая чытае краіне свету (а гэта было так) агульная колькасць друкаваных асобнікаў звыш мільёна было з'явай нечастых. Салжаніцына прынялі ў Саюз пісьменнікаў СССР.

Цяжкасці перакладу

Твор стаў вядомым і ў СССР, і за яго межамі. Заходняга чытача, які звыкся да дайджэст і ня кахаючага стамляць сябе доўгімі тэкстамі, цалкам задавальняла кароткі змест. «Адзін дзень Івана Дзянісавіча» Салжаніцын напісаў даволі складаным мовай, багаты лагернага паняццямі і жаргону тэрмінамі. Як растлумачыць французу, што слова «прыдурак» на самай справе пазначае не «маленькага дурня», а зняволенага, шчасна прыбудаваўся на малотрудной пасады пры пункце харчавання або бальнічкі (у сваю чаргу - медыцынскую ўстанову на тэрыторыі лагера). Галоўнае, што засвоіў чытач, які жыве «там», гэта тое, што ў СССР правы чалавека не выконваюцца, а пасадзіць могуць ўсякага. І, як ні дзіўна, гэты спрошчаны погляд цалкам адпавядаў аўтарскай ідэі твора.

сюжэт

Працоўнай назвай першапачаткова было «ІЦ-854» - гэта лагерны нумар, напісаны на шматку матэрыі, прышытага да целагрэйцы галоўнага героя, на спіне і грудзі. Аповесць А. І. Салжаніцына «Адзін дзень Івана Дзянісавіча» мае шмат падрабязнасцямі побыту зняволеных, з дапамогай якіх аўтар пазначае кола інтарэсаў і спадзяванняў людзей, якія сталі воляю ўсёмагутнага карных органаў рабамі рэжыму. Яны мараць хоць крыху адпачыць (часам усяго на некалькі хвілін больш пакладзенага), ім хочацца, каб здарыўся буран, якіх вызваліць іх ад неабходнасці выходзіць на цяжкія працы. Потым усё роўна прыйдзецца наганяць, але гэта пасля. Атрымаць трохі больш хлеба або чарпак пайкі з кавалачкам-другім мерзлага бульбы - поспех. Хіба можа ўсё гэта змясціць нават па-майстэрску напісанае кароткі змест? «Адзін дзень Івана Дзянісавіча» - аповесць, вытканая з звычайных жыццёвых падрабязнасцяў, якія не понять чалавеку нават з самым развітым уяўленнем, калі ён не перажыў нічога падобнага.

людзі

І ўсё ж ёсць у апавяданні гісторыі, якія падлягаюць пераказалi. Гэта біяграфіі персанажаў, людзей розных лёсаў і характараў. Іван Дзянісавіч Шухов ваяваў, адбываецца ён з сялянскай сям'і. Уся яго віна складаецца ў тым, што ён пабываў у палоне. Яшчэ ёсць баптыст Алешка, з ім усё ясна. Дзеяч кінематографа Цэзар здымаў нейкае не такое, як было трэба, кіно, ды так і не скончыў працу. Малады заходні украінец Гопчик дапамагаў сваім аднавяскоўцам, бандэраўцамі, якія пайшлі ў лес. Марскі афіцэр Бундовский быў па службе знаёмы з англічанамі, ён хадзіў з імі ў Архангельск, але пасля вайны атрымаў падарунак ад свайго брытанскага калегі, і тым моцна правініўся. Увогуле, персанажаў шмат, кожны з іх самабытны, і калі апісваць іх усіх, то наўрад ці атрымаецца кароткі змест. «Адзін дзень Івана Дзянісавіча» ўяўляе цэлы сацыяльны зрэз грамадства, зроблены вострым сякерай сталінскага правасуддзя. Ён прымушае задумацца пра самую прыродзе камуністычнай ідэі і наводзіць на думку аб яе сістэмнай заганнасці. У гэтым і складаецца прычына таго, што ў сямідзесятыя гады твор было забаронена.

Similar articles

 

 

 

 

Trending Now

 

 

 

 

Newest

Copyright © 2018 be.delachieve.com. Theme powered by WordPress.