Правіла дзялення на склады і перанос слоў

Калі хто-небудзь пачынае вучыцца чытаць ці вывучаць якой-небудзь замежную мову, спачатку яму неабходна вывучыць літары. Потым з вывучаных літар будуюцца склады, пазней словы, прапановы і гэтак далей. І хоць часта здаецца, што склад з'яўляецца ўсяго толькі чарговы маленечкай прыступкай на шляху да вывучэння таямніц мовы і што ён вельмі малы і выконвае нязначную ролю, ад умення правільна дзяліць словы і пераносіць іх залежыць многае. Таму ведаць правіла дзялення на склады вельмі важна, бо без гэтага чалавек не можа паўнавартасна авалодаць граматай.

Склад - што гэта такое

Перш чым даведацца, як дзяліць на склады, варта разабрацца ў тым, што ж гэта такое. Склад - гэта якая складаецца з аднаго або некалькіх гукаў мінімальная якая вымаўляецца адзінка мовы. Іншымі словамі складам можна назваць спалучэнне гукаў, якое вымаўляецца за адзін выдых.

У рускай і англійскай мовах здольнасцю ствараць склад валодаюць толькі галосныя (іх называюць складовай), таму іх колькасць у слове роўна колькасці складоў. Напрыклад, у імя «Ма-ры-я» 3 галосных гуку, а такім чынам, слова дзеліцца на тры склада.

Навошта патрэбен склад

Нягледзячы на ўяўную прастату, вывучэннем склада многія гады займаліся найслынныя навукоўцы-мовазнаўцы. Некаторыя з іх выказвалі тэорыі пра тое, што склад нічога не значыць. Аднак яны памыляліся. У адрозненне ад дзялення словы для пераносу, якое дапамагае пісьменна пісаць, дзяленне слоў на склады не так важна для арфаграфіі. Але ад яго залежыць правільнае вымаўленне слоў чалавекам, а гэта мае вялікае значэнне пры вывучэнні замежнай мовы. Так, у англійскай мове тып склада ўплывае на вымаўленне галосных літар. У родным жа мове гэта спрыяе прыгожай і пісьменнай мовы. Акрамя таго, не варта забываць аб велізарнай ролі, якую выконваюць склады ў вершаскладання. Бо ўсе сістэмы вершаскладання абапіраюцца на пэўныя іх ўласцівасці.

Віды складоў рускай мовы па месцы размяшчэння і структуры

Каб асвоіць правіла дзялення на склады, неабходна ведаць, якія яго віды існуюць у тым ці іншым вывучаемай мове. У рускай мове віды складоў вылучаюцца па месцы размяшчэння ў слове, па структуры склада, у адносінах да націску і гучнасці (тоне).

Так, па месцы размяшчэння склады падзяляюцца на: пачатковыя, сярэднія і канчатковыя.

Па структуры склады падзяляюцца на віды:

1) Адкрыты - канчаецца на галосны гук. Напрыклад, слова «Ка-тыя-ры-на» складаецца з чатырох складоў, усе яны заканчваюцца на галосныя гукі, таму ўсе гэтыя склады адкрытыя.

2) Закрыты - канчаецца на зычны гук. Да прыкладу ў слове «Сакавік-га-ры-та» чатыры галосных, а значыць, і чатыры склада. Першы канчаецца на зычны "р" і з'яўляецца закрытым, усе астатнія - на галосныя і з'яўляюцца адкрытымі.

Варта заўважыць, што ў рускай мове ільвіную долю складаюць адкрытыя склады, дзякуючы чаму гаворка вельмі прыемна гучыць. У той жа час зачыненых у рускай мове нямала.

У залежнасці ад таго, якая літара стаіць у пачатку склада, вылучаюць прыкрытыя (з зычнай) і непрыхаваныя (з галоснай) віды. Да прыкладу, слова «ар-буз», у дадзеным выпадку першы склад з'яўляецца непрыкрытым, а другі прыхінутым.

Віды складоў рускай мовы ў адносінах да націску і гучнасці

Па націску склады рускай мовы, як зрэшты, і ў большасці іншых падзяляюцца на ударныя і ненаціскныя. Таксама можна вылучыць і предударные і заударные.

Па гучнасці вылучаюць:

1) Пастаяннай гучнасці - у такіх складах ўсяго адна літара: «А-ся».

2) Узыходзячай гучнасці - такі склад складаецца з двух і больш літар, у ім ступень гучнасці ўзрастае ад зычнага да галоснага. У тым жа прыкладзе «А-ся», у другім складзе гучнасць ўзрастае ад «з» да «а».

3) сыходнай гучнасці - у дадзеным складзе гучнасць спадае ад галоснай да зычнай. Такая характарыстыка найбольш падыходзіць для закрытых складоў. У імя «Ба-хти-яр», першыя два склада з узыходзячай гучнасцю, а апошні - з сыходнай.

4) Восходяще-сыходнай - спачатку гучнасць нарастае, а да канца склада становіцца сыходнай: «спаравацца-та».

5) Нисходяще-ўзыходзячай - у пачатку склада гучнасць падае, а потым зноў ўзыходзіць: «акр».

Асноўныя віды складоў у англійскай мове

Як і для рускай мовы, для ангельскай характэрна дзяленне складоў (syllable) на ударныя (падае націск) і ненаціскныя (не падае націск). Аднак для мовы брытанцаў гэта мае вялікую важнасць, чым для нашага, таму што ўсяго шэсць галосных літар англійскай мовы перадаюць цэлых дваццаць чатыры гуку - кожная літара мае чатыры варыянты прачытання і менавіта тып ўдарнага склада вызначае, які гук будзе перадаваць літара ў дадзеным выпадку.

Склады ў англійскай падзяляюцца на шэсць відаў:

1) Закрыты (closed) - канчаецца на зычны (за выключэннем «r»).

У такім складзе галосны гук чытаецца коратка, яркім прыкладам з'яўляецца ўсім добра вядомае слова «dog», якое складаецца з аднаго закрытага склада.

2) Адкрыты (open) - як і ў рускай, склад заканчваецца на галосную, і яна чытаецца гэтак жа, як і прадстаўлена ў алфавіце. Напрыклад, слова «ze-ro» складаецца з двух адкрытых складоў.

3) З прамаўляльнымі «e» (silent-e) - дадзеная літара ня вымаўляецца, хоць і стварае склад. Галоўная яе роля - гэта наданне галоўнай галоснай словы даўжэйшага гучання: «smi-le» - два склада, з аднаго вымаўляцца галоснай. Некаторыя мовазнаўцы гэты від аб'ядноўваюць з папярэднім.

4) З ўдарнай галоснай і «r» (r-controlled) - у дадзеным складзе згодная «r" не чытаецца, але сігналізуе, што галосны перад ёй будзе доўгім: «warm».

5) З групай галосных (vowel team) - такі склад складаецца з некалькіх галосных, якія часцей за ўсё вымаўляюцца як адзін доўгі гук і азначаюць адзін склад ( «clean»), часам як кароткі ( «bread»), а часам нават два гукі ( «boy»). Дадзены тып абумоўлены асаблівасцямі англійскай мовы і не мае аналагаў у рускай.

6) З згодным і «le» (consonant + le) - дадзены тып склада можна вылучаць толькі у шматскладовых словах, напрыклад, «little». Пры вымаўленні «e» становіцца глухім, таму часам гэты выгляд не вылучаецца як асобны, а аб'ядноўваецца з silent-e.

Для запамінання ўсіх відаў складоў англійскай мовы выкарыстоўваюць мнеманічнае слова «CLOVER».

Дадатковыя віды складоў у англійскай мове

Варта адзначыць, што разам з асноўнымі відамі складоў, у англійскай мове часам вылучаюць і дадатковыя. Да такіх належыць сёмы выгляд склада - з прамаўляльнымі «r» пасля галоснай пад націскам і перад «e» (vowel + re), дзе «r" не вымаўляецца, напрыклад, у «fire».

Таксама часам з выгляду vowel team аддзяляюць выгляд з Дыфтонгі, напрыклад, «look».

Правілы падзелу на склады ў рускай мове

У нашай мове дзяліць словы на склады значна прасцей, чым у англійскай, так як няма прамаўляльнымі галосных. Галоўным прынцыпам з'яўляецца: колькі галосных літар у слове - столькі і складоў. Напрыклад, дзяленне на склады «мова», адбываецца так "мова", у слове два склада, але пры пераносе слова стане непарыўным складам і яго нельга будзе пераносіць.

Склад можа складацца з адной (калі гэта галосная) і больш літар. Калі ў ім больш за адну літары, то пачынацца ён будзе абавязкова з зычнай, гэта значыць будзе прыхінутым. Напрыклад, імя «Юлія» дзеліцца «Ю-лі-я», а не «Ваўчкоў-і-я».

Калі ў слове запар стаяць некалькі зычных (не мае значэння парныя гэта ці не), яны будуць ставіцца да наступнага інтэлігентныя - будуць ствараць прыкрыты склад. Напрыклад, «о-бре-чо-нный», першая літара «е» прыцягнула да сябе спалучэнне «бр», аднак наступная «ё» змагла прыцягнуць да сябе "ч", каб атрымаўся прыкрыты склад, а «ы» дасталася парнае літараспалучэнняў «нн».

Аднак калі літараспалучэнняў пачынаецца з сонарных (мь, м, ці што, л, нь, н, рь, р, й), то дадзены гук ставіцца да папярэднімі галоснага ( «ва-лерь-ян-ка»). Акрамя выпадкаў з парнымі сонарных ( «ка-пі-лляр»), якія, як і любыя парныя зычныя, не падзяляюцца.

Калі ў слове трапляюцца спалучэння зычных, якія гучаць як адзін гук (напрыклад, «тс» / «тьс», які вымаўляецца як [ц] або «зж» - доўгае [ж]), то раз'ядноўваць іх нельга, яны цалкам ставяцца да наступнага інтэлігентныя: «мы-ться». Але варта заўважыць, што ў дадзеным выпадку падзел на склады і правілы пераносу слоў будуць кардынальна адрознівацца. Той жа прыклад «мыцца» пры дзяленні для пераносу будзе выглядаць такім чынам «мыцца».

У рускай мове большасць складоў адкрытыя і, як правіла, знаходзяцца ў сярэдзіне слова ( «Ма-ры-на»). Закрытыя склады амаль заўсёды знаходзяцца ў заканчэнні ( «Ула-ды-свет»). Выключэннем з'яўляюцца закрытыя, якія заканчваюцца на няпарны санорны гук ( «Я-май-ка»), яны могуць знаходзіцца ў сярэдзіне слова.

Правілы падзелу на склады ў англійскай мове

Як ні дзіўна для ангельскай, у гэтай мове па пытанні складоў існуюць дакладныя правілы.

Падобна рускай мове, колькасць галосных гукаў раўняецца колькасці складоў. Таму слова «car» складаецца з аднаго склада, гэтак жа як і слова «like», хоць «i» ў дадзеным выпадку азначае два гукі, а «е» на канцы слова наогул нямое. Дадзены прыклад ілюструе другое правіла дзялення на склады - прамаўляльнымі галосныя не могуць ствараць склады, гэтак жа як і адна галосная у складзе дыфтонгаў ( «speech» - дыфтонгі «яе» вымаўляецца як адзін гук доўгі [i], і таму ўсе слова складае адзін склад ).

У адрозненне ад рускай мовы, у англійскай любыя зычныя, у тым ліку і парныя, заўсёды падзяляюцца: «din-ner». Выключэннем з'яўляюцца дыграфы (спалучэнне некалькіх зычных літар, якія вымаўляюцца як адзін гук) «ch», «sh», «th», «wh», «ph».

Зычны паміж двума галоснымі заўсёды ставіцца да наступнай галоснай ( «e-vil»), акрамя выпадку, калі гэты зычны з'яўляецца вельмі кароткім ( «cab-in»).

Зычны перад «le» ([l]) прыцягвае да сябе папярэдні зычны: «a-ble», за выключэннем спалучэння «ck» - «tick-le».

Што ж тычыцца складаных слоў, то тут дзяленне слоў на склады (правіла аналагічна рускай мове) адбываецца таксама па асновах ( «house-boad»). Таксама можна аддзяляць суфіксы і прэфіксы ( «re-write», «teach-er»). Пры парных зычных, якая ўзнікла на граніцы кораня і суфікса «ing» з-за дадання гэтага суфікса ( «stop-ping»), яны падзяляюцца.

Правілы пераносу слоў рускай мовы

Здавалася б, правілы падзелу на склады і для пераносу павінны быць аднолькавымі, аднак вельмі часта гэта не так. Справа ў тым, дзяленне для пераносу грунтуецца на іншых прынцыпах, хоць многія з іх і падобныя з прынцыпамі слогоделения.

Галоўным адрозненнем з'яўляецца парушэнне прынцыпу «колькасць галосных = колькасць складоў», так як пры дзяленні словы для пераносу, нельга адрываць адну літару, у тым ліку «ь», «й», «Коммерсанта» або галосную. Напрыклад, калі дзяліць па складах слова «На-та-лія», то выйдзе чатыры склада, аднак калі пераносіць атрымліваецца толькі тры склада «На-та-лія».

Калі ў слове стаяць запар некалькі зычных, падзяляць іх можна на свой густ: як «тыя-ксту-ра», так і «тэк-сту-ра».

Слова-абрэвіятуры ( «НИИНУИНУ») пераносіць забаронена, а вось складаныя словы, якія складаюцца з некалькіх асноў, можна падзяляць па асновах ( «спец-одзе-ЖДА»).

Пры супадзенні двух аднолькавых зычных, якія знаходзяцца паміж двума галоснымі, яны падзяляюцца ( «бе-зі-мян-ны»). Калі ж адна з парных зычных - частка кораня, а іншая - частка суфікса, тады іх пакідаюць разам: «клас-сы», аднак «клас-ны».

Згодную на канцы кораня перад суфіксам не варта адрываць, хоць гэта правіла не з'яўляецца строгім: «воронеж-скі».

Апошнюю згодную прыстаўкі забаронена ад яе адрываць: «пад-несці». У выпадку, калі корань пачынаецца на галосную - аддзяляецца сама прыстаўка ( «без-отказной»), бо ад кораня нельга адрываць першую галосную, а таксама «ы» перад коранем, пасля прыстаўкі ( «разы-сказаць»).

Прынцыпы пераносу слоў па складах у англійскай мове

Як вядома, асноўнай асаблівасцю дадзенага мовы з'яўляецца тое, што большасць слоў у ім пішуцца не згодна выразным правілах, а па традыцыі. Таму выключэнняў часцяком больш, чым саміх правіл. Той жа прынцып распаўсюджваецца і на правіла дзялення на склады. Паколькі афіцыйных указанняў з гэтай нагоды ў граматыцы англійскай мовы няма, то ўсё арыентуюцца на прыклады пераносу слоў, запісаныя ў вядомых слоўніках.

Большасць сучасных слоўнікаў англійскай мовы прапануюць пераносіць словы згодна фанетычным прынцыпе, гэта значыць, абапіраючыся на дзяленне слоў на склады. Правіла дадзенае дапускае старонка месцы пераносу, пры змене вымаўлення: «bi-o-lo-gi-cal», але «bi-ol-o-gist». Падобная нестабільнасць не дазваляе сфармуляваць дакладнае правіла пераносу суфіксаў і прэфіксаў англійскай мовы. У прыватнасці адны з самых распаўсюджаных суфіксаў «ed» і «ing», якія часцей за ўсё пераносяцца, аднак у некаторых выпадках неаддзельныя. З-за гэтай блытаніны і нюансаў, большасць онлайн-сэрвісаў наогул не пераносяць ангельскія словы.

Нягледзячы на ўсё гэта, можна вылучыць некалькі агульных прынцыпаў, якія дапамогуць зарыентавацца, як перанесці тое ці іншае ангельскае слова.

1) Калі літараспалучэнняў галосная + зычны + галосная гучыць як адзін склад, то яно так і будзе пераносіцца (асабліва характэрна для нямы «е»): «cake».

2) Калі пасля галоснай з кароткім гучаннем стаяць некалькі зычных, то перанос вырабляецца пасля першай з іх: «his-torical».

3) Перанос суфікс «ing», ажыццяўляецца па тым жа прынцыпе, што і пры слогоделении.

4) Пры галосных дыфтонгаў і доўгіх галосных на канцы склада, перанос вырабляецца адразу пасьля іх: «sea-son»

5) Перанос ставіцца пасля кароткай галоснай (калі пасля яе варта адна зычны цi дыграфы «ch», «sh», «th», «wh», «ph»): «per-il».

6) У большасці выпадкаў прэфіксы і суфіксы ў ангельскіх совах пры пераносе адлучаюцца: «me-morial».

7) Складаныя словы пераносяцца гэтак жа, як і дзеляцца на склады - па складнікам іх асновам.

8) аб волі (словы з розным значэннем, але аднолькавым напісаннем) могуць пераносіцца па-рознаму, у залежнасці ад значэння, таму неабходна быць пільнымі: «re-cord», але «rec-ord».

Як для рускага, так і для ангельскай мовы склады маюць вялікае значэнне. Правілы падзелу на склады і перанос слоў для іх шмат у чым вельмі падобныя паміж сабой, хоць і маюць шэраг адрозненняў, абумоўленых асаблівасцямі кожнага. Варта адзначыць, што, ведаючы асноўныя правілы, разумеючы іх прыроду і асаблівасці, можна ў шматлікіх выпадках па аналогіі пераносіць іх і на іншую мову.